Een rare kop zul je denken. Maar het gaat over drie kunstdingen, die ik de afgelopen weken heb gezien. En ja, die waren niet normaal. Nou ja, wat is normaal? Dat is dan een logische eerste vraag. Daarom ging ik vandaag maar eens naar het Kunstfestival Niet Normaal in Scheltema om een antwoord op deze vraag te vinden.

Want door de technologie zijn er veel mogelijkheden om je te onderscheiden, maar toch wil iedereen graag hetzelfde zijn. “Markt en media dicteren hoe we naar onszelf en anderen kijken, waarbij perfectie de norm is”. Maar wie bepaalt die norm en wie voldoet daar dan aan? Ligt de grens bij een rimpel, een depressie, een prothese, bij het slikken van pillen?

Gedachteloos passen wij ons aan aan het gedrag dat de meerderheid normaal vindt. Normen ontstaan in het dagelijkse leven. Ze worden vaak niet duidelijk benoemd. Maar tegelijk wordt de verantwoordelijkheid voor het “verschil” in toenemende mate bij het individu gelegd. En als je er niets aan doet, dan loop je het risico dat je er op wordt aangesproken. Dus is de vraag “Wat is normaal en wie bepaalt dat” een belangwekkende vraag waarop een antwoord misschien ook niet mogelijk is.

Als eerste kwamen HW en eega terecht bij het filmproject ‘Catharsis’ van de fotograaf Koen Hauser. Hij interviewde bezoekers en bekenden over situaties waarin zij zich ‘niet normaal’ voelden. Daaruit kwamen verhalen over fantasieën, dromen, angsten, enz. naar voren die hij weer verwerkte. Hij liet de mensen voor een green screen acteren, met een paar props zoals een oude trouwjurk. Daarna projecteerde hij passende achtergronden achter de opnames waardoor hele bijzondere korte fantasiefilms ontstonden. Zoals dit beeld van een man die in een ruimtepak op een andere planeet rondwandelt.

Een bijzondere ervaring waarbij relatief simpel fantasieën van mensen worden omgevormd tot echte beelden. Boeiend, zeker tegen de achtergrond van de vraag ‘Wat is normaal’.

Daarna zagen we de korte film ‘Mam’ van Adelheid Roosen. Een intiem portret van haar moeder, die lijdt aan de ziekte van Alzheimer. De camera registreert haar moeder met dochters en schoonzoon in verschillende settings. In een bad, in de armen van de schoonzoon, lekker smikkelen van chocolade bonbons. Indringend, gevoelig en opnieuw de vraag ‘Wat is normaal’.

Tot slot zaten wij bij Jos Van den Broek, die in de Normaalbar mensen had geinterviewd. Hij had onderzocht wat nu normaal was bij de bezoekers en daartoe had hij gegevens verzameld over lengte, gewicht, schoenmaat, huidskleur, leeftijd, geslacht, godsdienst en noem maar op. En daarvan kwam hij verslag doen. Op een groot papier had hij de verhouding tussen man/vrouw, lengte en gewicht inzichtelijk gemaakt. Conclusie: vrouwen waren kleiner dan mannen en ook lichter. En de gemiddelde schoenmaat van manen lag rond de 42 en van vrouwen rond de 36. Kortom, wat is normaal?

Afgelopen vrijdag reisde ik naar Zwolle voor een bezoek aan het Museum de Fundatie. Daar is een tentoonstelling van Marte Röling, die hele grote portretten heeft gemaakt van haar overleden partner Henk Jurriaans. Onder de noemer ‘Portretten van Liefde’ hangen een aantal zalen vol. Groots en meeslepend, dat is het motto van Röling, zo was hun verhouding die 36 jaar duurde en dat zie je in de portretten terug. Negen dagen na zijn overlijden begon ze met het eerste portret, ze wilde hem vasthouden, dichtbij houden. En dat is goed gelukt, en ook hier kun je de vraag stellen ‘wat is normaal’. Een paar voorbeelden.

Tsja en dan kom je aan helemaal aan het eind bij de vruchtbaarheid. Vorige week bezochten HW en eega het Catharijneconvent in Utrecht om daar de tentoonstelling ‘LINGAM. 122 hedendaagse vruchtbaarheidssymbolen’ te bezoeken. Jawel, je leest het goed, vruchtbaarheidssymbolen in een oud klooster. Het moet niet gekker worden oftewel ‘wat is normaal?’

Lingams zijn houten of stenen objecten in de vorm van een fallus, die symbool staan voor leven en vruchtbaarheid. In Zuidoost-Azië hebben de lingams een diepe, religieuze waarde en worden ze aanbeden en vereerd. In het westen is het daarentegen een symbool voor lust en seks. In deze tentoonstelling willen kunstenaars nu juist het tegengeluid bieden tegenover het westerse gedachtengoed en een nieuwe kijk geven op die oorspronkelijke, religieuze context. Ik moet zeggen dat het een hele boeiende tentoonstelling is, met veel verrassende versies van lingams. Hieronder zie je er een paar.

De vraag blijft dus recht overeind (hoewel in deze context een ietwat gewaagde uitdrukking), “WAT IS NORMAAL”.