Deze week bezocht ik het Joods Historisch Museum om de fototentoonstelling (re)discovered van Roman Vishniac te bezoeken. Vishniac is een bekend fotograaf, die veel van het straatleven in de eerste helft van de 20e eeuw vastlegde.

Opgegroeid in Moskou vertrok hij in 1920 naar Berlijn, de stad waar alles gebeurde. Maar ook het land waar veel stond te gebeuren. Vishniac maakte mooie, humorvolle straatfoto’s, waarmee hij tegelijk kritisch commentaar leverde op het leven. Tezelfdertijd experimenteerde hij met kadrering en compositie. Juist in die periode stond Berlijn bol van de experimentele kunst als het expressionisme.

Vanuit die optiek legde hij ook de opkomst vast van het nationaal-socialisme. Niet met grootse gebaren, maar juist in de kleine details. Doordat joden niet meer mochten fotograferen, deed hij net alsof hij een kiekje maakte van zijn dochter en legde daarbij en passant haarfijn de veranderende tijdgeest vast.

Later kreeg hij opdracht van  het “American Jewish Joint Distribution Committee” – de grootste joodse hulporganisatie ter wereld – om de verarmde joodse gemeenschappen van Oost-Europa te fotograferen. Dit leverde een serie heel bijzondere foto’s op, schrijnend maar ook vastberaden. Prachtig is het fotowerk dat hij in de Karpaten maakte.

Als gevolg van de nazi’s vluchtte Vishniac naar Frankrijk en later naar de VS. Daar maakte hij naam als portretfotograaf, maar was ook de pionier op het gebied van de microfotografie. Door innovatief gebruik van gepolariseerd licht en extreme vergroting maakte hij unieke beelden van de microscopische wereld. Daarnaast fotografeerde hij de wereld van de immigranten.

Na de oorlog keerde hij terug naar Europa en maakte reportages over de kampen met joodse ontheemden, de inspanningen van overlevenden van de Holocaust om een nieuw bestaan op te bouwen en de verwoesting van Berlijn.

Vishniac heeft vlak voor de oorlog ook foto’s gemaakt in het werkdorp Nieuwesluis, waar joodse jongeren werden opgeleid voor onder andere het boerenbedrijf, de veehouderij en de bouw. Hierna konden ze dan als pioniers naar Palestina gaan om daar een nieuw leven op te bouwen.

De tentoonstelling is nog tot 24 augustus te zien in het Joods Historisch Museum.