Dit verhaal is al vorig jaar september geschreven maar nooit gepubliceerd. Vanwege het belang van cultuur en kleine musea in deze barre tijden alsnog.
“Het volgende station is Oss” galmt het door de treinwagon. Ik nader een plaats waar ik nog nooit ben geweest en waar mijn verbeelding mij in de steek laat. Oss, waar Organon gevestigd was en waar de rookworsten vandaan kwamen. Of beeld ik mij dat maar in.
Station Oss blijkt te bestaan uit een klein gebouwtje en enkele overdekte perrons. Als ik het station verlaat kom ik op een leeg stukje Oss, waar een verdwaalde bus zijn plaats zoekt. Mensen zijn amper te bekennen, maar misschien is dat normaar in Oss rond 11 uur.
Museum Jan Cunen, waar ik moet zijn, ligt om de hoek. Een statige grote villa, in 1888 gebouwd door Arnold van den Bergh, zoon van de margarinefabrikant Simon van den Bergh. Van den Bergh verkocht de villa al snel aan zijn concurrent Arnold Jurgens. En u snapt het al, Van den Bergh en Jurgens vertrokken later met hun margarinefabrieken naar Rotterdam en waren de voorlopers van Unilever.
De villa werd daarna in gebruik genomen door de Franse kloosterzusters ‘Religieuses Files de Notre Dame’. Zij vestigden een pensionaat voor meisjes in de villa. In 1920 kocht de gemeente het pand om er het stadhuis in te vestigen. Nadat het stadhuis in 1974 in een nieuw gebouw was gehuisvest, werd de kapitale ‘Villa Constance’ na een aantal jaren als museum in gebruik genomen.
Maar goed, ik ging niet naar Oss om u over het verfijnde pand te vertellen. Ik ging naar Oss vanwege de expositie “Hendrik Vlak – kunstenaar van de klare lijn”. Mijn interesse in Hendrik Valk was ooit gewekt door een tentoonstelling in Museum De Lakenhal over De Stijl. Bart van der Leck en Hendrik Valk waren toen voor mij belangrijke iconen, meer nog dan Van Doesburg.
Valk, geboren in Zoeterwoude en opgegroeid in en rondom Leiden, viel mij toen al op door het gebruik van de lijn en enkele basiskleuren. Daarmee wist hij toch heel sprekende werken te maken, die mij aanspraken door de ogenschijnlijke eenvoud.
De overzichtstentoonstelling in Oss was daarom een ‘must’ voor mij. Valk kwam in Leiden in contact met Van Doesburg en De Stijl en dat was, in zijn vroege jaren, duidelijk een belangrijke inspiratiebron. Maar Valk ontwikkelde een eigen stijl, waarbij hij zich onttrok aan de dogma’s van De Stijl. In de jaren 20 verhuisde hij naar Arnhem, waar hij trouwde, een gezin stichtte en een vaste baan kreeg.
In de jaren 30 keerde hij weer even terug naar het realisme. Maar na de oorlog werd zijn werk weer abstracter. Maar het bleef altijd herkenbaar en met grote zeggingskracht. En als je echt eerlijk bent, dan is hij eigenlijk niet de voorloper van de Klare Lijn (bekend van Joost Swarte en daarvoor van Hergé’s Kuifje), maar de grondlegger van de klare lijn.
Geniet van onderstaande verzameling van werken van Hendrik Valk, een uniek Nederlands kunstenaar.
