Leiden kent vele musea. Maar er is een relatief klein museum met vaak heel verfijnde kunst. Dat is het Japanmuseum SieboldHuis. Vandaag bezocht ik daar de tentoonstelling Schoonheid in detail – 20ste-eeuws Japans lakwerk. Bijna iedereen heeft wel een voorstelling bij voorwerpen met lak, Chinees of Japans. Maar de fijne finesses van deze kunst die zijn meestal niet zo bekend. En daarover kom je bij deze tentoonstelling iets meer te weten.
Japans lakwerk stamt uit een eeuwenoude traditie. Het is een langdurig en arbeidsintensief werkje. Tegenwoordig wordt het lakwerk meestal gemaakt voor de export.
De lak wordt gewonnen uit de lakboom. Door inkervingen komt de hars tevoorschijn, die wordt opgevangen en daarna vele bewerkingen ondergaat. Zo ontstaat de lak, een hele sterke natuurlijke polymeer. Zo is er lakwerk teruggevonden dat ver voor onze jaartelling is gemaakt.
Vaak wordt bij lak een houten vorm als basis gebruikt. Daarop komt dan laagje voor laagje de lak. Soms wel meer dan honderd laagjes. Bij moderne lakkunst wordt ook wel glasvezel gebruikt. Na het lakken wordt het oppervlak helmaal egaal gepolijst. Vervolgens worden de decoraties aangebracht, vaak met goud- en/of zilverpoeder. Hieronder zie je een blauw wierookdoosje dat uit 160 laklagen bestaat. Voor de rode vaas is het hout van de Japanse suikerberk als basis gebruikt. Dat is eerst zwart gelakt en daarna ging de rode lak erover heen. Door de uitstulping bleef de rode lak niet op de rand zitten, waardoor een zwarte lijn ontstond. Klik op de foto’s voor een groter beeld.
Hieronder zie je nog een aantal voorbeelden van Japanse lakkunst. Bijzonder zijn de gedichtdozen, waar het papier voor dichters in kon worden opgeborgen. In zo’n doos zat dan meestal ook een inktsteen en een waterdruppelaar. Door de inktsteen te schuren en daar een paar druppels water bij te voegen kreeg je inkt waarmee kon worden geschreven.
Daarnaast zijn er vele schalen en doosjes en uiteraard attributen voor de theeceremonie. Op een afbeelding zie je bijvoorbeeld een theelepel die gemaakt is van verschillende laagjes lak. Vaak wordt ook parelmoer gebruikt die dan wordt ingelegd in de lak. Let ook op de prachtige lakvaas met een gouden veer, gemaakt met een lijn- en druppelmotief. Door de de foto’s te klikken krijg je een vergroting te zien.
De tentoonstelling Schoonheid in detail is nog tot en met 5 december te zien in het Siebodlhuis. Het is absoluut de moeite waard om deze verfijnde kunst een van dichtbij te bewonderen.