Al geruime tijd wilde ik iets schrijven over een van de mooiste tentoonstellingen die ik dit jaar heb gezien. Ik heb het dan over “Godinnen van de Art Nouveau“, een grote tentoonstelling die de afgelopen zomer te zien was in het Allard Pierson Museum in Amsterdam.
Het bijzondere aan deze expositie was dat het de aandacht uitsluitend richtte op de fascinatie van de Art Nouveau voor vrouwen. De vrouw als droom en tegelijk nachtmerrie van een hele generatie kunstenaars, die de werkelijheid probeerden te ontvluchten.
De inspiratie
De Art Nouveau zette als kunststroming de toon tussen het einde van de 19e eeuw en het begin van de Eerste Wereldoorlog. Een roerige tijd waarin de vrouwenbeweging zich duidelijk manifesteert. Daarbij was het ook een reactie op het impressionisme waarin de vormen vervaagden.
Inspiratie werd vooral gevonden in de natuur. Dit leidde tot motieve van planten en dieren, waaruit organische vormen voortkwamen. Dit was terug te zien in de ontwerpen van gebouwen, interieurs en gebruiksvoorwerpen. En in die beeldtaal was vooral ook veel aandacht voor vrouwelijke schoonheden. Invloeden uit de klassieke oudheid, Byzantijnse iconen en middeleeuwse legenden zijn terug te vinden in de elegante lichamen en de lange haarlokken. De vrouwen zien er uit als goddelijke verschijningen maar die sluiten totaal niet aan bij de samenleving van toen, waarin de eerste feministen opkwamen, strijdend voor onderwijs, kiesrecht en een eigen carrière.
Art Nouveau in de buitenruimte
Art Nouveau was niet alleen zichtbaar als kunst, maar werd ook uitbundig toegepast in zwierige advertenties. Fraaie getekende letters gaven vorm aan commercieel drukwerk, zowel in de vorm van affiches als in aanduidingen voor metro-ingangen. Bekende merken, zoals Dubonnet, van Houten en De Beukelaer gebruikten de art nouveau om hun producten te onderscheiden van de concurrent.
Overigens zien we deze stijl weer terug in het ‘hippie’ tijdperk. Ook dan worden concertaffiches gemaakt in de Art Nouveau stijl.
Breed palet
De tentoonstelling liet een breed palet zien van de Art Nouveau. Niet alleen tekeningen en schilderijen, maar ook juwelen, glas, keramiek, textiel en smeedwerk. En zelfs boekbanden, boekillustraties, affiches en feministische literatuur.
Lieflijke maagden, wrede minnaressen, vrome madonna’s, alles komt voorbij in het werk van beroemde kunstenaars als René Lalique, Alphonse Mucha, Aubrey Beardsley, Toulouse de Lautrec en zelfs Jan Toorop.
