Toen we nieuw waren, stonden Rosa en ik halverwege de winkel, aan de kant van de tijdschriftentafel, en konden we door meer dan de helft van het etalageraam kijken. Zo waren we in staat de buitenwereld te zien – de voorbijhollende kantoormensen, de taxi’s, de hardlopers, de toeristen, ?Bedelman en zijn hond, het onderste deel van het RPO-gebouw.
Zo begint Klara en de zon van de Japans-Engelse schrijver Kazuo Ishiguro, die in 2017 de Nobelprijs voor de literatuur kreeg. Ik las dit boek vanwege mijn leesclubje en ik moet zeggen dat ik erg heb genoten van dit boek.
Klara is een KV, een Kunstmatige Vriendin. Een robot, bedoeld om jonge mensen gezelschap te houden. Zo komt ze terecht bij Josie, een jong meisje dat regelmatig ernstig ziek is. Tussen Josie en Klara ontwikkelt zich een bijzondere relatie. Klara’s scherpe observaties, onschuldige nieuwsgierigheid en verlangen om de wereld om haar heen te begrijpen vormen de basis voor een verhaal over het potentieel van kunstmatige intelligentie oftewel AI. Momenteel een ‘hot topic’ vanwege de opkomst van zaken als bv. ChatGPT. Daardoor is deze roman uit 2021 een buitengewoon actueel boek.
Centraal in de roman staat het menselijke verlangen naar gezelschap en verbinding. Klara’s niet-aflatende toewijding aan Josie biedt een lens waardoor we de universele behoefte aan liefde en begrip onderzoeken. Hoewel Klara’s AI-karakter de traditionele emoties mist, vertoont het een unieke mix van empathie en mededogen die ons conventionele begrip van wat het betekent om mens te zijn, uitdaagt. Als lezer wordt je uitgedaagd na te denken over de grenzen tussen kunstmatig en organisch leven. Wat zijn bewustzijn en gevoel?
Naast Josie gaat Klara natuurlijk ook om met andere mensen om haar heen. En zo begint voor haar een zoektocht naar het concept van een ziel en de betekenis van de zon. Waardoor we bij existentiële vragen over doel en betekenis van het bestaan aanbelanden, niet alleen voor Klara maar voor alle wezens. Via Klara’s observaties ga je nadenken over je eigen plaats in het universum, de essentie van bewustzijn en de rol van geloof en geloofssystemen in het leven.
De ethische dilemma’s van kunstmatige intelligentie
We zien een samenleving waarin technologie diep geworteld is. Tegelijkertijd is er bezorgdheid over de gevolgen van het vertrouwen op kunstmatige wezens voor gezelschap. Als we machines kunnen maken die menselijke emoties kunnen spiegelen, wat zijn dan de valkuilen. Als de scheidslijn tussen kunstmatig en organisch leven langzaam vervaagt, wat zijn dan de potentiële gevaren.
Uiteindelijk is Klara en de zon een diepgaande en tot nadenken stemmende roman, die het menszijn bekijkt door de ogen van kunstmatige intelligentie. Dat confronteert ons met wie we echt zijn als mens. En tegelijkertijd roept het de vraag op waar we als mens staan in een steeds ingewikkelder technologisch landschap. Zijn we ons als mens wel bewust van deze ontwikkelingen. Het lijkt erop dat Ishiguro via dit boek oproept tot voorzichtigheid met kunstmatige intelligentie, respect voor onze menselijkheid en het behoud van empathie en verbinding.
Maar Klara en de zon is ook gewoon een heel bijzonder boek om te lezen. Lekker buiten in de zon, grinnikend om de avonturen van Klara temidden van af en toe een tikkeltje vreemde mensen.
Geef een reactie